Jesteś niezalogowany
NOWE KONTO

Polski Deutsch

      Zapomniałem hasło/login


ä ß ö ü ą ę ś ć ł ń ó ż ź
Nie znaleziono żadnego obiektu
opcje zaawansowane
Wyczyść

 
 
 
 
Obozy AL Riese
 
Stacja wirówek (mechanicznego odwadniania osadów)
1
 
Wiadukt kolei wąskotorowej (dawny)
5
 
Cmentarz Ofiar Faszyzmu
5
 
Pałac Jedlinka
63
 
Cmentarz Ofiar Faszyzmu
16
G
Projekt Riese - kompleks Gontowa (Sokolec)
9
J
Projekt Riese - kompleks Jugowice Górne (Jawornik)
K
Projekt Riese - kompleks Książ
20
O
Projekt Riese - kompleks Osówka
40
R
Projekt Riese - kompleks Rzeczka (Walim)
62
S
Projekt Riese - kompleks Soboń
W
Projekt Riese - kompleks Włodarz
65
 
 
 
 
  ID: 5648594

Projekt budowlany RIESE (Olbrzym)

Oberbauleitung (OBL Gc 45m) Riese, Sonder- Bauvorhaben Riese



Budowa
1943-1945
Status
Istnieje częściowo
 
Projekt Riese (niem. Olbrzym) - kryptonim największego projektu górniczo-budowlanego hitlerowskich Niemiec, rozpoczętego i nieukończonego, prowadzonego w Górach Sowich oraz na zamku Książ i w jego otoczeniu, w latach 1943-1945.

Najważniejsze znane obecnie obiekty - kompleksy budowlane to:
- Książ,
- Walim-Rzeczka,
- Jugowice Górne-Jawornik,
- Włodarz,
- Głuszyca Górna-Osówka,
- Soboń,
- Sokolec-Gontowa
oraz niepewne, poszlakowe, lub których dotąd nie odnaleziono, tj. Wielka Sowa ...
Projekt Riese (niem. Olbrzym) - kryptonim największego projektu górniczo-budowlanego hitlerowskich Niemiec, rozpoczętego i nieukończonego, prowadzonego w Górach Sowich oraz na zamku Książ i w jego otoczeniu, w latach 1943-1945.

Najważniejsze znane obecnie obiekty - kompleksy budowlane to:
- Książ,
- Walim-Rzeczka,
- Jugowice Górne-Jawornik,
- Włodarz,
- Głuszyca Górna-Osówka,
- Soboń,
- Sokolec-Gontowa
oraz niepewne, poszlakowe, lub których dotąd nie odnaleziono, tj. Wielka Sowa i Moszna.

Dla stworzenia całego kompleksu "podziemnego miasta" prowadzono od października 1943 r. szeroko zakrojone prace inżynierskie, początkowo na terenie Książa, a później głównie w Masywie Włodarza - polegające na uregulowaniu cieków wodnych, wylesianiu, plantowaniu zboczy, budowie sieci transportowej kolei wąskotorowych, baz przeładunkowych materiałów budowlanych, tworzeniu węzłów betoniarskich i magazynów oraz budowie obozów dla robotników przymusowych przy każdym kompleksie. Budowę prowadziła początkowo fasadowa spółka akcyjna Wspólnota Przemysłowa Śląsk (Industriegemeinschaft Schlesien AG), podległa Głównej Komisji Budowlanej Ministerstwa Uzbrojenia Rzeszy - dyrekcja znajdowała się w Pałacu Jedlinka w Jedlinie-Zdroju. Na początku listopada 1943 r. funkcjonowały już w Górach Sowich cztery zbiorcze obozy dla robotników przymusowych. Jednak okazało się że wobec rozproszenia prac w rozległym terenie tempo było zbyt wolne, stąd prawdopodobnie było to powodem zwolnienia IG Schlesien z zadania budowy kwatery Hitlera w kwietniu 1944 r. Prace powierzono specjalnie utworzonemu zwierzchniemu kierownictwu budowlanemu Organizacji Todt – Oberbauleitung Riese (w skrócie OBL Riese), którego główną siedzibą był również pałac w Jedlince. 9 kwietnia 1944 r. zdecydowano o zatrudnieniu na budowie więźniów obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Liczono, że w ten sposób zostanie zwiększone tempo prowadzonych prac. Zaczęto organizować obozy, które zostały podporządkowane autonomicznej poniekąd komendanturze. Tak powstał Arbeitslager Riese (AL) w skład którego wchodziło 13 obozów i szpital obozowy. Pierwsze dwa obozy – Tannhausen (Jedlinka) i Wüstestewaltersdorf (Walim) powstały już w kwietniu 1944 r. Następne Falkenberg (Sokolec) i Schotterwerk (na terenie stacji kolejowej w Głuszycy Górnej) pod koniec kwietnia lub na początku maja. W maju powstały też: Erlenbusch (Olszyniec), Fürstenstein I i II (Książ), Märzbachtal (Marcowy Potok powyżej stawów w Głuszycy), Wolfsberg (Włodarz) i Wüstegiersdorf (Głuszyca). Pomiędzy majem a końcem lipca zorganizowano Säuferwasser (w pobliżu strumienia Kłobia przy Osówce), w czerwcu Dörnhau (Kolce - szpital), pod koniec sierpnia Kaltwasser (Zimna k.Głuszycy pod Soboniem), w drugiej połowie grudnia (po likwidacji obozu Kaltwasser) powstał Lärche (dla Włodarza i Sobonia, być może dla Mosznej) i w drugiej połowie listopada Zentralrevier Tannhausen - szpital centralny. Lokalizacja obozów wynikała z aktualnych wówczas potrzeb i frontu prowadzonych prac.

Wobec utajnienia prac, zmian przyporządkowania poszczególnych frontów budowy do różnych pionów wojskowych (od Ministerstwa Uzbrojenia Rzeszy, Naczelnego Dowództwa Luftwaffe, Organizacji Todt /Grupa VII z/s w Pradze/ i ostatecznie Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu), zmieniającej się koncepcji przeznaczenia obiektów (od kwatery głównej Hitlera, przez podziemne fabryki, do schronów, skrytek depozytowych i archiwów) oraz wobec zniszczenia, bądź zagarnięcia dokumentów być w których znajdowało się potwierdzenie niegospodarności i marnotrawstwa na budowie - obiekty RIESE stały się tematem zarówno licznych poważnych prac naukowych, jak i historii sensacyjnych, wręcz urojeń o charakterze fantastycznym jak produkcja Wunderwaffe - latających dysków i prace nad technologią magnetyczną.

Dziś wiemy już znacznie więcej nt. losów RIESE - z odnalezionych w archiwach dokumentów wynika, że koncepcję budowy kwatery Hitlera zarzucono w sierpniu 1944 roku, po zamachu w Wilczym Szańcu i złej sytuacji na froncie wschodnim, ale jeszcze w kwietniu 1944 r. w raporcie Inspekcji Zbrojeniowej we Wrocławiu o tzw. Mindestprogrammbauten - realizacji najważniejszych zadań budowlanych na Dolnym Śląsku podano budżety poszczególnych zadań oraz stopień ich wykorzystania. Dla zadania realizowanego przez IG Schlesien AG, koszt: 150 mln RM, a wykonane: 14,7 mln RM. Były to ogromne kwoty nawet jak na prace początkowe, dla porównania w tym samym czasie na całą budowę (przenoszenie) zakładów Kruppa w Głuszycy przeznaczono zaledwie 790 tys. RM. Planowano oddanie budowy w sierpniu 1945 roku. Pod koniec sierpnia 1944 r. postęp prac był nadal tak znikomy, że zdecydowano o wstrzymaniu wszystkich prac naziemnych i skupieniu sił nad drążeniem sztolni. Odzyskane moce i materiały miały być przekazane na budowę schronów Berchtesgarten i schronu Zeppelin w Zossen-Wünsdorf pod Berlinem. Znane są także sprawozdania stanu zatrudnienia dla poszczególnych kierownictw budów. Pod koniec 1944 roku na obszarze działania Wielozadaniowej Grupy Organizacji Todt, w ramach najpilniejszych zadań zatrudnionych było ponad 143 tys. osób. W samym Oberbauleitung Riese pracowało pod koniec listopada 1944 r. prawie 19 tys. osób, w tym 2,5 tys. Niemców, 4,5 tys. robotników przymusowych i blisko 12 tys. więźniów obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Mechanizm prowadzenia tak wielkiej budowy głównie siłami jeńców obozu koncentracyjnego załamał się z uwagi na skalę śmiertelności więźniów, których podczas prac zmarło ok. 5 tysięcy z uwagi na wycieńczenie i choroby. Wielkim problemem okazało się urabianie twardej gnejsowej skały, czego nie przewidziano na etapie badań geologicznych. W styczniu 1945 r. po podporządkowaniu OT władzom wojskowym postanowiono o przejęciu części materiałów budowlanych na potrzeby specjalnego programu budowy betonowych lotnisk dla samolotów odrzutowych ("Silberbauprogramm") oraz do budowy umocnień Linii Nibelungów (linia Odry). Budowa "Riese" została zapomniana. Do końca wojny prowadzono jednak drążenie sztolni (np. Kompleks Jugowice Górne, Książ), prawdopodobnie celem zatarcia śladów zbrodni oraz zamaskowania maszyn, broni, dokumentów i depozytów na wypadek pozytywnego dla Niemców obrotu spraw po kapitulacji i zatrzymaniu Dolnego Śląska w nowej Rzeszy.

Po wojnie porzucone maszyny, urządzenia i materiały budowlane oraz tabor zostały rozszabrowane, a częściowo zmarnowane jak np. cement który składowano pod wiatami, z których skradziono dachówki. Pierwsze rozpoznanie wykutych sztolni miało miejsce od razu po wojnie - były to miejsca gdzie ponoć grupowały się niedobitki wojsk niemieckich, czy polskie podziemie niepodległościowe, stąd do lat 50. nie interesowano się w żadnym stopniu ani turystycznie, ani gospodarczo sztolniami w Masywie Włodarza. Dopiero w latach 60. a głównie w latach 70. przeprowadzono inwentaryzację i opisano podziemia w Masywie Włodarza (odkryto wówczas jedną sztolnię pod Soboniem i sztolnie w Jugowicach Górnych). Sztolnie pod Zamkiem Książ zaadoptowano na początku lat 80. na ośrodek badań sejsmicznych PAN. Zabezpieczone kratami wejścia do sztolni w Masywie Włodarza były często niszczone, przez co możliwa była ich swobodna eksploracja. Ostatecznie uznano kompleksy za atrakcję turystyczną i stopniowo zabezpieczając je, udostępniano dla ruchu turystycznego - sztolnie w Walimiu-Rzeczce w 1995 roku, sztolnie Osówki w 1996 roku, sztolnie Włodarza w 2004 r. i sztolnie pod Książem od 2018 r. W Pałacu Jedlinka poświęcono część ekspozycji historycznej funkcjonowaniu w tym miejscu dyrekcji budowy. Martyrologię więźniów obozu AL Riese upamiętniono przy sztolni w Rzeczce, na cmentarzu w Walimiu, na tablicy przy sztolni Włodarz, na cmentarzu w Kolcach, na pomniku na terenie parku w Książu.

/Petroniusz, uzup. znacząco moose/
Pokaż więcej Pokaż mniej
 

  • Data: 1944-2006
    komentarze: 0
    Schemat z odległościami najważniejszych obiektów projektu Riese ...