Małgorzata Stankiewicz
Hans v.Warnsdorff z Zabłocia (pow. bolesławiecki),
śląski uczeń Giordano Bruno,
właściciel Piersna
Tekst powstał w oparciu o niepublikowaneą monografię: Małgorzata Stankiewicz, Dzieje rodu v.Warnsdorff na Śląsku, Łużycach i w Czechach od XIII-XVIII wieku, Wrocław 2018 (Archiwum Państwowewe Wrocławiu), stąd dla ochrony praw autorskich nie podano przypisów, ani bibliografii.
Piersno i Stoszów/Pirschen-Stusa były niegdyś jednym majątkiem, z dworem (Stusa), kościołem (Piersno) i nieistniejącym już dziś folwarkiem polnym Kozików/Hartau. W ciągu XVI w. należał do rodu v.Reichenbach z linii Radzików/Rudelsdorf (pow. dzierżoniowski), ale linia Pirschen-Stusa trwała bardzo krótko: utworzona została przez Conrada i zakończona wraz z jego śmiercią w 1594 roku. Dzieje majątku w XVII w. są nieznane i dopiero w 1699 r. pojawia się znany z imienia właściciel Florian v.Seidlitz*.
Conrad v. Reichenbach był jednym z czterech synów Heinricha v.Reichenbach i v.Nimptsch-Rürsdorf, z których pełnoletność osiągnęło tylko dwóch on i Caspar (zginął w Świdnicy w 1568 r.). Piersno i Stoszów otrzymał w wianie pierwszej żony, córki Nicolasa v.Waldin (Waldau) auf Stusa i N.N. v.Gellhorn. Być może chodzi o wymienionego w latach 1559-1564 Nickela v.Waldau von Schönfeld, starostę Kątów Wrocławskich/Canth, który kupił w Piersnie ogrody (1564). Jego płyta nagrobna (lub epitafium) z 1568 r. również znajdowała się w Piersnie, podobnie jak nagrobek dziecka Asmanna v.Waldau (†1596). Druga żona przeżyła Conrada i ponownie wyszła za mąż za Christopha Heinricha v.Bess und Ketzerdorf (Karłowice pow. opolski).
W Piersnie umieszczono na ścianie kościoła płyty nagrobne Conrada, jego pierwszej żony Barbary i ich czworga, nieznanych z imienia dzieci (płyty już w połowie XIX w. były nieczytelne). Zostały one połączone wtórnie w rodzaj epitafium, ale nie stanowią pierwotnej całości ! Pod murem cmentarnym leżą z kolei fragmenty z ciągami herbów, pochodzące z dużego epitafium pary, którego zwieńczenie i dolna część są obecnie wmurowane nad figuralnymi płytami. Są tam też fragmenty z jakiegoś innego (?) epitafium obrazowego ze sceną Sądu Ostatecznego, a wewnątrz kościoła w posadzce jest wmurowana płyta heraldyczna jego córki Margarethe (1599).
Conrad v.Reichenbach-Rudelsdorf/Stusa, Pirschen (*1545-†1594)
I ∞ Barbara v.Waldau-Bielau II ∞ Elisabeth v.Reibnitz-Alt Schönau
(*1552-†1587)
―――――|―――――
- Friedrich (†1590)
- Margarethe (†1599)
- Justina (w. 1606)
∞ ok. 1595 Hans v.Warnsdorff/Thiergarten
- Barbara (w. 1602)
∞ Christoph v.Sack/Zieserwitz (w. 1615)
- Hedwig
∞ 1604 Albrecht v.Gellhorn/Sonenberg, Giessen
- Catharina (*1578-†1608)
∞ Carl v.Hochberg/Guttmansdorf (†1605)
Na przełomie XVI/XVII w. majątek należał do Hansa v.Warnsdorff z Zabłocia (pow. bolesławiecki) (*1567-† po 1614), męża Justiny v.Reichenbach, córki wspomnianego Conrada. Jest on postacią zupełnie nieznaną historii i szczególnie ciekawą ze względu na swoje bliskie kontakty ze słynnym filozofem Giordano Bruno. Hans sam siebie określił robiąc odręczny wpis na stronie jednej ze swoich książek pod datą 25.XII.1597 r.: „Hans v.Warnsdorff und Güβmansdorff zum Thiergarten itzo zu Stusa und Pirschen” i opisał własną genealogię. Tylko dzięki temu wpisowi, został przywrócony historii. Tak więc wywodził się z Gościszowa (pow. bolesławiecki) i posiadał dziedziczne, sąsiednie Zabłocie/Thiergarten (lub jego część), ale osiadł pod Wrocławiem, w majątkach żony:
Hans v.Warnsdorff/Thiergarten
(†1567)
∞ ok. 1557 Katharina v.Krayn (?) z.d. Beiersdorf (?)
(*ok 1539-†1593)
————――――――――――――|――――――――――――――――――――
Christoph Sigmund Magdalena Hans/Thiergarten, Stusa
(*1558-†1571) (*1561) (*1564-†1592) (*1567-†po 1614))
∞ 1591 Melchior v.Worissen ∞ 1594 Justina v.Reichenbach
————|————— ————|————
dziecko (*1592) 1. Justina Barbara (*1596-†1598)
2. Hans Willrich (*1612)
Jak sugeruje monografista Reichenbachów, ślub musiał być zawarty około 1594 r., czyli mniej więcej po powrocie ze studiów i tzw. podróży kawalerskiej. Hans zapisał żonie w 1596 r. dożywocie w wysokości 200 talarów rocznego czynszu na Zabłociu, a opiekunem intercyzy został Nickel v.Raussendorf z sąsiednich Bolesławic/Tillendorf. We wpisie wymienił dwoje swoich dzieci i ich chrzciny, które musiały być niezwykle uroczyste, bowiem córka miała ponad 20 szlacheckich rodziców chrzestnych z najmożniejszych rodów (v.Gotsch, v.Hoberg, v.Magnus, v.Schellendorf v.Schlibitz, v.Reibnitz, v.Reichenbach, v.Waldau, v.Warnsdorff i inni) podobnie było przy chrzcinach syna.
Tuż po ślubie ujawniły się jego wielkie problemy finansowe: już w 1601 r. miał dług 470 talarów wobec starosty Brandana v.Zedlitz, który był ściągany przez żyrantów z majątku Bukówek/Buchwald, położonego niedaleko Piersna. W tym samym roku oddał Christophowi v.Sack-Ratschin, osiadłemu w Cesarzowicach/Ziserwitz (pow. średzki), w zastaw swój majątek Zabłocie. ponieważ v.Sack „żyrował mu i spłacał różne długi”. Niedługo potem spisano we Wrocławiu umowę, w której opiekunowie jego żony i jej siostry (tj. Fabian i Christian v.Reichenbach/Rudelsdorf, Hans Mehwald/Löbenaw i Christoph v.Sack/Zieserwitz) darowali mu z powodu szkód jakie poniósł na skutek „ubiegłorocznego nieurodzaju” resztę z kwoty 600 talarów (tj. 323 talary), którą był winien jako dzierżawca majątków Piersno i Stoszów.
W tym samym 1601 r. „Hans Warnsdorff zur Stusa” sprzedał swemu szwagrowi Christophowi v.Sack majątek Zabłocie, koło Bolesławca wraz z wszystkimi przynależnościami. W kwietniu 1602 r. zwolnił swoich poddanych z Bukówka od zaległych powinności na rzecz dworu (czynszów, służby dworskiej), oraz oświadczał, że folwark i należący do niego kawałek drogi, niższe i wyższe sądownictwo i połowę lenna kościelnego „powierzył” starszemu ziemskiemu i współwłaścicielowi tej wsi Adamowi v.Seidlitz”/Braunau, Buchwald i jego spadkobiercom. Uczynił też warunek, że nowi właściciele mają wziąć tych poddanych w „należną opiekę”.
W połowie 1602 r. był prawnym opiekunem testamentu swojej szwagierki Barbary v.Reichenbach (żony Christopha v.Sack), która zmarła w lipcu. W sierpniu tego roku Justina, żona Hansa zrzekła się za pośrednictwem Hansa v.Falckenheim-Kommernig/Liebichau swego dożywocia na Zabłociu na rzecz „wierzycieli i żyrantów” swego szwagra Christopha v.Sack. Od tego też czasu prowadziła ożywioną korespondencję, wysyłając liczne skargi do Wrocławia, m.in. na „bezprawne” zajęcie jej „ojcowskich majątków”. W obecności jej i męża dokonano w 1603 r. spisu inwentarza obu majątków w Piersnie. Od tego też czasu zwracała się z prośbami o ustanowienie dla niej zabezpieczenia finansowego, ponieważ, jak pisała, po śmierci swych rodziców (a także utracie oprawy ślubnej) pozostało jej „niewiele poza kilkoma sukniami i nie posiadała żadnego obstalunku”.
W końcu 1604 r. rada miasta Wrocławia poświadczyła, że Christoph v.Sack zabezpieczył hipotecznie 300 talarów jako swój dług, który był winien Justynie. Wkrótce rajcy wysłali do Piersna swych posłów, w obecności których Hans v.Warnsdorff i jego żona uroczyście potwierdzili ugodę, w sprawie spłaty 19.553 talarów, zawartą dzień wcześniej z braćmi Fabianem i Christophem v.Reichenbach. W sierpniu 1605 r. bracia ostatecznie kupili Piersno i Stoszów, a ich siostra Justyna po 1606 r. nie występowała już w źródłach.
Hans v.Warnsdorff znany jest jako właściciel sztambucha który zaczął prowadzić tuż przed wyjazdem na studia: immatrykulowany na uniwersytecie w Wittemberdze 14.V.1586 r. („Johannes a Warnsdorf ex equestri familia Silesiacea”). Pierwsze wpisy w sztambuchu pochodzą z 1585 r. i w większości zostały dokonane w Gościszowie. Jego dziedzic, wówczas 15-letni Caspar, późniejszy starosta księstwa, wybitny działacz Stanów Śląskich i humanista, w swojej dedykacji nazwał go „najdroższym kuzynem” („bratem stryjecznym”) („Haec in honorum nobilissimi iuvenis Joan a'Warnsdorff patruelis sui ommn amicissimi csribebat pro pria manû...”). Ostatnie pochodzą z Pragi i Legnicy (1609).
W sztambuchu tym znalazł się też łaciński wpis Giordano Bruno (*1548-†1600) z dnia 18. IX. 1587 roku, odnoszący się do słynnej maksymy z biblijnej księgi Eklezjaty o marności życia ludzkiego. W latach 1586-88 wykładał on w Wittemberdze filozofię, ale już 6 miesięcy później został zmuszony do opuszczenia miasta. Reprezentował postawę „ogólnej życzliwości do ludzi” i nie uznawał żadnej konkretnej religii, był wrogiem waśni, wojen religijnych i nienawiści miedzy ludźmi. Uznawał tylko ogólne zasady humanitaryzmu i odnawiał poglądy neoplatońskie. Do grona jego najbliższych uczniów należeli Hieronim Besler (1566-1632), który później pomagał mu jako pisarz, Georg Schönfeld, Justus Meier, Hans v.Warsndorf i młody arystokrata węgierski Michael Forgacz (Mihály Forgách) z Węgier, autor słynnego opisu peregrynacji po Włoszech i Niemczech, wydanego w 1588 roku. Oprócz wymienionych, są w sztambuchu wpisy wielu znanych postaci spośród szlachty śląskiej i łużyckiej w tym wielu spokrewnionych z Warnsdorffami z wszystkich linii rodu. Po utracie majątków ziemskich „Hans v.Warnsdorf und Thiergarten zur Liegnitz” zamieszkał prawdopodobnie w Legnicy i był spotykany w dokumentach jeszcze dwa razy w latach 1613 i 1615.
Zachodzi prawdopodobieństwo mylenia dwóch wsi o nazwie Thiergarten. Jedna to Zabłocie w pow. bolesławieckim, należąca od 1483 r. do rodu v.Warnsdorff i w 1626 r. sprzedana Heinrichowi v.Reichenbach (może tylko pewna część). Druga to Godzięcin (pow. wołowski), gdzie znajdowała się płyta nagrobna Friedricha v.Sack und Ratschütz (1619). Musiał on umrzeć młodo bowiem w 1601 r. zaczął studia w Marburgu, potem Strassburgu, Heidelbergu i dalej. Nie udało się również ustalić zależności rodzinnych między Friedrichem, a Christophem v.Sack, obaj z predykatem „auf Zieserwitz” (byli braćmi lub kuzynami). Zarówno syn jak i córka Friedricha występowali z predykatem „zur Thiergarten”, a syn ożenił się z Susanną Barbarą, córką wspomnianego wyżej Heinricha v.Reichenbach-Rudelsdorf/Siebeneichen, Neuen, Thiergarten. Zależności te są tak zawiłe, że dziś już chyba nikt nie jest w stanie tego zbadać.
